Kurumlardan ortak açıklama: Zeytinlikleri madenciliğe açan yönetmelik değişikliği iptal edilmeli

Aralarında zeytin ve zeytinyağı üreticileri, sivil toplum kuruluşları ve yurttaş örgütlenmelerinin bulunduğu kurumların yaptığı açıklamada, zeytinlikleri elektrik üretimi için madenciliğe açan yönetmelik değişikliği hakkında verilen yürütmenin durdurulması kararının kaldırılmasına tepki gösterildi. Açıklamada, zeytinlikleri madenciliğe karşı yeniden savunmasız bırakan bu yeni kararın kabul edilemez olduğu vurgulanırken, yönetmelik değişikliğinin de esastan iptali talep edildi.

Açıklamanın tam metni şöyle:

Zeytinlikleri madenciliğe açan yönetmelik değişikliği iptal edilmeli

83 yıldır yasalarla korunan Anadolu’nun zeytinlikleri, birçok kez madencilik faaliyetlerine, imara, enerji projelerine açılmak istendi. Ancak zeytin üreticileri, yaşam savunucuları, sivil toplum örgütleri ve sendikaların mücadelesi sonucu zeytin ağaçları bugüne kadar korunabildi.

1 Mart 2022’de ise ülkenin ‘‘elektrik ihtiyacı’’ öne sürülerek zeytinlikler kanunlara ve uluslararası sözleşmelere uygun olmayan bir yönetmelik değişikliğiyle madenciliğe açıldı.

1939 yılında yürürlüğe giren 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerin Aşılattırılması Hakkında Kanununun 20. maddesi şöyle: Zeytinlik sahaları içinde ve bu sahalara en az 3 kilometre mesafede zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegatatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılamaz ve işletilemez. Bu alanlarda yapılacak zeytinyağı fabrikaları ile küçük ölçekli tarımsal sanayi işletmeleri yapımı ve işletilmesi Tarım ve Köyişleri Bakanlığının iznine bağlıdır.

Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik 115. Maddesi ise şöyle: “Ülkenin elektrik ihtiyacını karşılamak üzere yürütülen madencilik faaliyetlerinin tapuda zeytinlik olarak kayıtlı olan alanlara denk gelmesi ve faaliyetlerin başka alanlarda yürütülmesinin mümkün olmaması durumunda madencilik faaliyeti yürütecek kişinin faaliyetlerin bitiminde sahayı rehabilite ederek eski hale getireceğini taahhüt etmesi şartıyla Genel Müdürlük tarafından belirlenen çalışma takvimi içerisinde zeytin sahasının madencilik faaliyeti yürütülecek kısmının taşınmasına, sahada madencilik faaliyetleri yürütülmesine ve bu faaliyetlere ilişkin geçici tesisler inşa edilmesine kamu yararı dikkate alınarak Bakanlıkça izin verilebilir.”

Yönetmelik değişikliği ülkenin hemen hemen tüm bölgelerinden yurttaş oluşumları, zeytinliklerin bulunduğu bölgelerde yaşayan yöre halkı, sivil toplum örgütleri, zeytin ve zeytinyağı üretici birlikleri ve hukukçuların tepkisine neden oldu.

Söz konusu Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’e karşı birçok kurumun açtığı çok sayıda davada, “Zeytinlik alanların maden faaliyetlerinde kullanılması hukuka aykırı” denilerek yürütmenin durdurulması kararları verildi.

Ancak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’ndan gelen itiraz üzerine davalar bir üst mahkemeye taşındı ve Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, Danıştay 8. Daire ile 10. Dairesinin müşterek bir karar vermesi gerektiğini belirterek bazı davalarda yürütmeyi durdurma kararını kaldırdı.

Fakat Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun usul yönünden verdiği bu karar davanın esasına ilişkin değil. O yüzden yönetmelik değişikliği hala açıkça hukuka aykırı. Danıştay 10. Daire ile birlikte oluşturulacak ortak heyetin de bu gerçeğe istinaden yönetmelik değişikliğine yönelik yürütmeyi durdurma kararı vermesini ve bu yönetmelik değişikliğinin en kısa zamanda esastan iptal edilmesini talep ediyoruz.

Türkiye zeytin üretiminde dünyada 5., zeytin ihracatında ise 4. sırada yer alıyor. ‘‘Elektrik ihtiyacı’’ gerekçesiyle ülkemizin dış ticaret dengesinin sağlanmasında zeytin ihracatının payı görmezden gelinerek zeytinle ülke ekonomisine daha fazla katkı sağlanması engelleniyor.

Öte yandan, gerek Muğla Akbelen ve Yatağan’da gerekse Denizli Avdan’da kömür madenciliğine karşı ormanı ve zeytinlikleri için mücadele eden yurttaşlar yürütmeyi durdurma kararının kaldırılmasından dolayı kaygılılar. Yakın zamanda Akbelen’de bu yönetmelik değişikliğinden hareketle zeytinliklere girilmiş, 17 zeytin ağacı sökülmüştü. Şimdi yürütmenin durdurulması kararının kaldırılması ile Muğla Akbelen, Yatağan ve Denizli Avdan başta olmak üzere tüm zeytinliklere yönelik tehdidin tekrarlanmasından tedirginiz.

Unutulmamalı ki, soframızdan eksik etmediğimiz zeytinimiz, bin bir çeşit börtü böceğin yaşam alanı olmasının yanında yerel toplulukların da geçim kaynağı. Değil tek bir zeytin tanesini kaybetmek, bu toprakların binlerce yıllık zeytin üretimini daha da artırmamız gerekiyor.

İklim krizi ve gıda krizi göz önünde bulundurularak, Türkiye için hayati önemdeki zeytinliklerinden, enerji üretimi gerekçe gösterilerek vazgeçilme girişiminin hukuka ve bilime uygun olmadığını bir kez daha ifade ediyor, zeytinliklerin koşulsuz korunması talep ediyoruz.

İmzacı kurumlar:

Agrida Tarım ve Turizm Derneği

Alakir Nehri Kardeşliği

Antalya Ekoloji Meclisi

Ardanuç Cevizli Köyü Kültür ve Dayanışma Derneği

Ayvalık Tabiat Platformu

Ayvalık Zeytin ve Zeytinyağı Üreticileri Derneği

Avdan Platformu

Bergama Çevre Platformu

Balkon Bahçeleri

Bodrum ODTÜ Mezunları

Boğatepe Çevre ve Yaşam Derneği

Bozcaada Forum

Bursa Artvin Sanat Kültür ve Sosyal Dayanışma Derneği

Büyük Menderes İnisiyatifi

Çeşme Çevre Platformu

Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı (ÇEKÜL)

Dalyan Turizm Kültür ve Çevre Koruma Derneği

Datça Dağcılık ve Doga Sporları Kulübü (DADADOSK)

Datça Kadın Platformu

Didim Çevre Platformu (DİÇEP)

Dikili Kültür ve Çevre Platformu

Doğa Derneği

Doğal Yaşam Derneği

Edremit Çevre Platformu (EDÇEP)

Edremit Çevre Derneği

Edremit Körfezi Zeytin ve Zeytinyağı Üreticileri Dernekler Federasyonu

Ege Çevre ve Kültür Platformu (EGEÇEP)

Elbistan Hayatı ve Doğayı Koruma Platformu

Gökova Ekolojik Yaşam Derneği (GEYDER)

Greenpeace Akdeniz

Gökova Akyaka’yı Sevenler Derneği (GAS.DER)

Güllük Körfezi Koruma Platformu

Hemşin Yaşam Derneği

İkizdere Çevre Derneği

İkizköy Çevre Komitesi

İklim İçin 350 Derneği

Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği

Kazdağları Kardeşliği

Kömürün Ötesinde Avrupa (Europe Beyond Coal)

Kuşadası Çevre Platformu

Kuzey Ormanları Savunması

Marmaris Kent Konseyi

Menteşe Kent Konseyi

Muğla Çevre Platformu (MUÇEP)

Orhanlı Köyü Kültür Doğa Gençlik ve Spor Kulübü Derneği

Proje Evi Sosyal Kooperatifi

S.S. Orhanlı Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi

Sandras’ı Koruma Platformu

SlowFood Adana

SlowFood Bardacık

SlowFood Fırtına

SlowFood Gökova Birliği

SlowFood Halfeti

SlowFood İda- Çanakkale

SlowFood Karaburun

SlowFood Kars Birliği

SlowFood Kastamonu

SlowFood Mahal

SlowFood Mut

SlowFood Ölmez Ağaç

SlowFood Şile Palamut

SlowFood Tarsus

SlowFood Tarsus Yeryüzü Pazarı

SlowFood Teos

SlowFood Trakya

SlowFood Yağmur Böreği

SlowFood Yaveş Gari Bodrum

SlowFood Yeryüzü Pazarı Foça

Söke Çevre Platformu

TEMA Vakfı

Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi

WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı)

Yaşam ve Dayanışma Yolcuları

Yenifoça Forum

Yeşil Artvin Derneği

Yeşil Düşünce Derneği

Van Çevder

Yeşil Yaşam İnisiyatifi

YUVA Derneği